Otpuštanje nastavnika srednje škole zbog pisanja internet-bloga za odrasle sa seksualno eksplicitnim sadržajem • Povreda člana 10. Konvencije

Činjenice predmeta i navodi podnosioca predstavke

Podnosilac predstavke je radio kao nastavnik poljskog i engleskog jezika u srednjoj školi. U skladu s određenom uredbom ministra obrazovanja, bilo je predviđeno da školskom izletu mogu prisustvovati samo osobe koje su prije događaja registrirane kod direktora škole u evidenciji izleta. Međutim, istospolni partner podnosioca predstavke je prisustvovao na dva školska izleta, a direktor škole nije bio obaviješten, niti je traženo njegovo odobrenje. U oba slučaja podnosilac predstavke je partnera predstavio kao svog rođaka. Od aprila ili maja 2012. do jula 2013. godine podnosilac predstavke je napisao otprilike stotinu objava na javnom blogu na internetskoj stranici namijenjenoj homoseksualnim muškarcima. Podnosilac predstavke je najčešće pisao pod pseudonimom, a ponekad se predstavljao svojim pravim imenom. Sadržaj objava sastojao se od fotografija i teksta u stilu dnevnika. Fotografije su uglavnom prikazivale muškarce, same ili u interakciji s drugim muškarcima, odjevene, poluodjevene ili gole. Druge fotografije prikazivale su podnosioca predstavke samog ili kako grli ili ljubi drugog muškarca. Nijedna od fotografija nije prikazivala spolne organe ili stvarni seksualni odnos. Blog je označen kao stranica za punoljetne osobe. U nekoliko objava podnosilac predstavke je izrazio frustraciju svojim poslom mlađeg nastavnika ili je koristio psovke u odnosu na svoje nadređene. Također je pisao općenito o svojim učenicima. Direktor škole je ukorio podnosioca predstavke i zatražio da izbriše nalog. Podnosilac predstavke je to učinio istog dana. Direktor škole je naredni dan zatražio pokretanje disciplinskog postupka protiv podnosioca predstavke zbog kršenja dužnosti propisanih Zakonom o nastavničkoj povelji iz 1982. godine. Prijavljen je da je dozvolio svom partneru da prisustvuje na dva školska izleta a da nije obavijestio direktora škole, niti je tražio njegovo odobrenje. Također je prijavljen zbog vođenja internet-bloga. Tokom saslušanja članovi Disciplinske komisije su eksplicitno naveli da seksualna orijentacija podnosioca predstavke nije predmet disciplinskog postupka. Podnosilac predstavke je priznao kršenje pravila škole i pisanje bloga. Naveo je da je blog izbrisan i da neće ponovo objavljivati slične sadržaje. Disciplinska komisija je naložila da se podnosilac predstavke otpusti s radnog mjesta nastavnika u školi.

Podnosilac predstavke je pred Evropskim sudom posebno tvrdio da je otpušten zbog svoje seksualne orijentacije te da je zaključak Disciplinske komisije da je njegov blog neetičan povrijedio njegovo pravo na slobodu izražavanja.

Ocjena Evropskog suda

Evropski sud je naveo da je podnosilac predstavke otpušten zbog pratnje neovlaštene treće osobe tokom školskih izleta i zbog vođenja spornog javnog bloga, ali da je samo taj posljednji osnov za otkaz predmet njegove tužbe prema članu 10. Konvencije.

Stranke nisu osporavale da je otkaz podnosioca predstavke predstavljao miješanje u njegovo pravo na slobodu izražavanja. Pravni osnov za miješanje u tom slučaju, kako su naveli organi vlasti, bio je član 6. Zakona o nastavničkoj povelji, te je stoga miješanje bilo u skladu sa zakonom. Vlada i domaće vlasti su se pozvale na zaštitu morala i prava i sloboda drugih kao legitimni cilj koji je opravdavao osporeno miješanje.

Što se tiče neophodnosti miješanja, Evropski sud je ponovio da polje slobodne procjene ostavljeno nacionalnim vlastima varira u zavisnosti od niza faktora, među kojima je od posebnog značaja vrsta govora o kojem je riječ. Podnosilac predstavke je tvrdio da su vlasti pogrešno protumačile njegovu blogersku aktivnost kao dokaz nedostatka morala i prijetnju etičkom obrazovanju učenika te da je sankcija koja mu je izrečena bila nesrazmjerna. Evropski sud je smatrao da je argument podnosioca predstavke o nesrazmjernosti izrečene sankcije povezan sa širim pitanjem kako su domaće vlasti odmjerile različite elemente slučaja. Evropski sud je istakao da je u postupcima vođenim na tri nivoa nadležnosti tek na posljednjem nivou, dakle pred Apelacionim sudom, obrazloženje upućivalo na konkretne primjere sadržaja s bloga podnosioca predstavke. Evropski sud je naglasio da se postupak u vezi s blogom podnosioca predstavke nije fokusirao na komentare koji su smatrani uvredljivim za učenike i kolege, već na erotski i seksualni sadržaj bloga koji je smatran opscenim. Apelacioni sud nije spomenuo aktivnost podnosioca predstavke na Facebooku, već je dao važnost javnoj prirodi bloga i utvrdio da je on razotkrio svoju profesiju i diskreditirao svoje kolege, svoje supervizore i svoje učenike. Evropski sud je smatrao da Apelacioni sud stoga nije dao nikakvu težinu razmatranju činjenice da je pristup blogu bio ograničen na odrasle čitaoce, da ga je podnosilac predstavke izbrisao ili da nije dokazano da je njegova aktivnost, dok je trajala, imala bilo kakav negativan utjecaj na učenike. Evropski sud je naglasio da domaće vlasti nisu uzele u obzir činjenicu da se podnosilac predstavke nije aktivno bavio prenošenjem nemoralnog sadržaja učenicima, već pisanjem bloga koji nije imao nikakvu povezanost sa školom. Iako je podnosilac predstavke tvrdio da njegov blog služi isključivo privatnim ciljevima, on je ipak bio postavljen na javnoj internetskoj stranici, a čitalačka publika je mogla uključivati, a čini se i da jest, neke od njegovih učenika i kolega. Iako je blog bio anoniman, mogao se povezati s podnosiocem predstavke.

Evropski sud je naveo da ponašanje podnosioca predstavke nije predstavljalo miješanje u oblast obrazovnih politika ili roditeljskih izbora o etici ili seksualnosti, te da osporene disciplinske postupke nisu pokrenuli učenici ili roditelji u brizi za moralni integritet ili čak sigurnost svoje djece. Evropski sud je primijetio da domaće vlasti nisu uzele u obzir činjenicu da aktivnost podnosioca predstavke nije nezakonita, te da protiv njega nije pokrenut građanski ili krivični postupak u vezi s jezikom koji je koristio, niti je ikada bio osumnjičen za distribuciju pornografije djeci.

U takvim okolnostima, Evropski sud se nije složio s argumentom da je cilj otpuštanja podnosioca predstavke s radnog mjesta bio, između ostalog, zaštita učenika od seksualno eksplicitnog materijala. Evropski sud je posebno naglasio da kreatori online sadržaja poput umjetnika i pisaca sigurno nisu imuni na mogućnost ograničenja predviđenog u stavu 2. člana 10. Konvencije. U skladu s izričitim odredbama tog stava, svako ko koristi svoju slobodu izražavanja preuzima „dužnosti i odgovornosti“, a obim tih dužnosti i odgovornosti zavisit će od situacije i korištenih sredstava. U tom kontekstu, Evropski sud je istakao da nastavnici obavljaju profesiju javnog povjerenja i pružaju važnu javnu službu. Budući da su oni autoriteti svojim učenicima, njihove posebne dužnosti i odgovornosti u određenoj mjeri primjenjuju se i na njihove aktivnosti van škole. Međutim, Evropski sud je napomenuo da Apelacioni sud nije dao značaj argumentu da podnosilac predstavke nije nastojao komunicirati sa svojim učenicima putem svog bloga ili zadirati u njihov privatni prostor. U pogledu pitanja izloženosti učenika idejama podnosioca predstavke o seksualnosti, Evropski sud je istakao da su učenici aktivno čitali blog koji je bio označen kao blog za odrasle čitaoce.

Evropski sud je također naglasio da podnosilac predstavke nije bio zaposlen u vjerskoj školi i nije predavao religiju ili etiku. Takav status bi zaista mogao zahtijevati odanost jedinstvenoj viziji morala ili stvoriti između nastavnika vjerskog obrazovanja i njihovih učenika posebnu vezu povjerenja obilježenu određenim specifičnim karakteristikama koje se protežu na privatno ponašanje i način života nastavnika. Status nastavnika koji je imao podnosilac predstavke od njega je zahtijevao da se samo pridržava „osnovnih moralnih principa“. Stoga je u ovom slučaju bilo nerazumno nametnuti mu pojačanu obavezu lojalnosti koja bi mu zabranila izražavanje svoje seksualnosti u kontekstu legalno funkcionalnog internet-bloga za odrasle.

Konačno, što se tiče težine disciplinske sankcije izrečene podnosiocu predstavke, Evropski sud je napomenuo da je Apelacioni sud izrečenu sankciju (otkaz) smatrao proporcionalnom, uzimajući u obzir kajanje podnosioca predstavke i njegov vrlo dobar nastavnički dosje te je utvrdio da mu to nije oduzelo mogućnost da svoju karijeru nastavi u drugim školama. Međutim, Evropski sud je napomenuo da Apelacioni sud nije uzeo u obzir činjenicu da podnosilac predstavke ranije nije imao nikakvu disciplinsku sankciju. Evropski sud je zaključio da je kazna podnosioca predstavke bila nesrazmjerna te da je došlo do kršenja člana 10. Konvencije.